Sống và làm việc trong môi trường vi trọng lực đòi hỏi sự khéo léo và sáng tạo trong ẩm thực. Bạn có biết rằng bánh mì không được phép mang lên Trạm vũ trụ quốc tế (ISS)? Điều này là do nó tạo ra những mảnh vụn không thể xử lý được khi trôi nổi quanh trạm vũ trụ. Hay vị giác của bạn có thể thay đổi khi ở trong môi trường vi trọng lực? Một món ăn yêu thích trên Trái đất có thể có mùi vị rất tệ trong không gian.
LỊCH SỬ THỰC PHẨM KHÔNG GIAN
Trong những ngày đầu của chuyến bay vào vũ trụ, các phi hành gia sẽ tiêu thụ khoai tây nghiền nhuyễn từ ống và khối hàng khô. Phi hành gia John Glenn là người đầu tiên ăn trong không gian, chứng minh rằng việc nuốt và tiêu hóa là có thể thực hiện được trong môi trường vi trọng lực. Trong sứ mệnh của Gemini, những phi hành gia bắt đầu tiêu thụ thực phẩm đông khô và đồ uống dạng bột, họ đã bù nước bằng nước lạnh trước khi tiêu thụ.
Chương trình Apollo tiếp tục sử dụng thực phẩm đông khô và đồ uống dạng bột, nhưng có thêm nước nóng nếu muốn. Những bữa ăn này, tương tự như “Bữa ăn sẵn sàng để ăn” (MRE) được lực lượng vũ trang Hoa Kỳ sử dụng, vẫn được sử dụng cho đến ngày nay, nhưng với hương vị, kết cấu và lựa chọn được cải thiện.
Kỳ la cách con người ăn uống ngoài vũ trụ
Cuộc chạy đua ra ngoài không gian đang ngày càng tăng tốc. Trong hai năm tới, Nasa có kế hoạch đưa các phi hành gia trở lại Mặt trăng. Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), được thiết kế để hoạt động trên quỹ đạo trong 15 năm nhưng hiện đã bước sang năm thứ 26, sẽ sớm được thay thế.
“Đồ ăn là thứ giúp các phi hành gia minh mẫn. Đồ ăn ngon, đa dạng, phù hợp với nhu cầu của từng phi hành gia là điều cốt yếu để sứ mệnh không gian thành công. Tôi nghĩ mọi người đang đánh giá thấp tầm quan trọng của nó”, Tiến sĩ Sonja Brungs, Phó trưởng nhóm điều hành phi hành gia tại Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) cho biết.
QUY TRÌNH CHUẨN BỊ THỨC ĂN
Thức ăn cho các phi hành gia hiện tại của NASA được chuẩn bị và đóng gói tại Phòng thí nghiệm Hệ thống Thực phẩm Không gian tại Trung tâm Vũ trụ Johnson ở Houston, Texas. Ở đó, phi hành gia chọn những bữa ăn họ muốn cho sứ mệnh của mình.
Những đồ ăn "bí ẩn" của phi hành gia bên ngoài không gian vũ trụ
Phòng thí nghiệm tạo ra thực phẩm bổ dưỡng, đảm bảo sức khỏe và hiệu suất cao nhất cho phi hành đoàn, đồng thời là cơ quan quan trọng để nghiên cứu và phát triển bữa ăn cho các nhiệm vụ dài hạn lên đến 5 năm. Những chuyến đi ra vũ trụ dài ngày đòi hỏi thực phẩm không gian phải có thời hạn sử dụng lâu dài, nghĩa là có thể ăn an toàn sau nhiều tháng hoặc nhiều năm ở “nhiệt độ môi trường” hoặc nhiệt độ phòng.
Các loại thực phẩm được chế biến dưới dạng đông lạnh và sấy khố dạng viên
Các quy trình phổ biến khác nhằm đảm bảo tuổi thọ của thực phẩm không gian là quá trình ổn định nhiệt, khiến ion hoặc túi tiếp xúc với nhiệt độ và áp suất cao và chiếu xạ, khiến thực phẩm và bao bì tiếp xúc với bức xạ ion hóa. Cả hai quá trình đều loại bỏ vi khuẩn có thể làm hỏng thực phẩm, ảnh hưởng đến thời hạn sử dụng và khiến thực phẩm không thể tiêu thụ được. Phi hành gia cũng có thể ăn thức ăn bình thường ở dạng tự nhiên như các loại hạt, thanh granola, kẹo, bánh quy... được đóng gói lại tại Phòng thí nghiệm Hệ thống Thực phẩm Không gian.
Hầu hết mọi người không tưởng tượng rằng trọng lực có ảnh hưởng đến vị giác của chúng ta. Hóa ra là có, nhưng theo một cách gián tiếp. Khi trôi nổi trong môi trường vi trọng lực, các mô trong cơ thể chúng ta trở nên phân tán đều hơn thay vì bị kéo xuống chân, bàn chân. Điều này khiến phi hành gia gặp phải tình trạng khuôn mặt sưng húp hoặc tròn trịa hơn.
Ngành khoa học vũ trụ ngày càng phát triển, thực đơn của các phi hành gia không chỉ dừng lại ở mức độ đảm bảo đầy đủ các chất dinh dưỡng
Ngoài khuôn mặt sưng húp, việc thiếu trọng lực còn dẫn đến tình trạng tắc nghẽn, ngay cả ở những phi hành gia hoàn toàn khỏe mạnh. Nếu bạn đã từng ăn mà bị cảm lạnh hoặc bịt mũi khi phải ăn thứ gì đó mà bạn không thích, bạn biết rằng khứu giác là một yếu tố cần thiết để nếm thử. Sự tắc nghẽn này khiến bạn khó ngửi và khiến thức ăn có mùi vị khác hoặc khá nhạt nhẽo. Vì điều này, các phi hành gia thường thích những món ăn có hương vị đậm đà, đặc biệt là ngọt, mặn, đắng và đặc biệt cay.
CHUẨN BỊ CHO TƯƠNG LAI
Vào năm 2021, Nasa đã phát động Thử thách Thực phẩm Không gian nhằm khám phá những cách tạo ra thực phẩm mới với nguồn tài nguyên hạn chế, giảm thiểu lượng rác thải, đồng thời cung cấp thực phẩm an toàn, bổ dưỡng và ngon miệng để có thể thực hiện sứ mệnh dài hạn trong vũ trụ.
Công ty Solar Foods, có trụ sở tại Helsinki (Phần Lan), là một trong 8 công ty đã vượt qua giai đoạn cuối của cuộc thi. Ý tưởng đáng chú ý của họ là sử dụng chất thải không gian để tạo ra protein.
Protein của Solar Foods có thể được chuyển thành dạng bột nhão hoặc bột mịn, rồi trộn với bột mì và các nguyên liệu thực phẩm thông thường khác để tạo ra các loại thực phẩm giàu protein như mì ống, thanh protein và thậm chí cả sô cô la. Các thí nghiệm đang tiếp tục khám phá xem liệu nó có thể được trộn với dầu và biến thành đồ ăn có kết cấu như bít tết hay không bằng cách sử dụng máy in 3D.
Thực phẩm tươi sống cũng là một khía cạnh cần cân nhắc: trong khi viên vitamin có thể giúp ích, các phi hành gia cần sản phẩm tươi. Các thử nghiệm vẫn tiếp tục tìm hiểu về cách trồng rau trong môi trường không trọng lực, không ánh sáng mặt trời độc đáo này. ISS có một vườn rau nhỏ riêng trên tàu, nơi các phi hành gia nghiên cứu sự phát triển của thực vật trong môi trường vi trọng lực.
