Sắc đỏ qua lăng kính nhiếp ảnh gia Tín Phùng

Máy ảnh của nhiếp ảnh gia giống như cây bút của nhà văn

Sắc đỏ mà Tín Phùng mang đến triển lãm “ĐỎ” không phải là gam màu đơn thuần, mà là sắc đỏ rực rỡ, đầy biểu cảm của nghệ thuật hát bội - thứ màu đỏ đã thấm vào từng lớp mặt nạ, từng lớp áo xiêm, và cả những hồi ức văn hóa đang dần phai nhạt trong đời sống hiện đại.

Bài liên quan

Ba góc nhìn nhiếp ảnh mở ra thế giới ĐỎ không giới hạn

Hoàng Lê Giang và những cuộc đối thoại không lời

Có một bức ảnh khiến người chụp rùng mình vì vẻ đẹp của khoảnh khắc. Đó là khung cảnh hai nghệ sĩ gần như đối diện nhau, phía sau là lớp rèm sân khấu đang hé mở. Không gian hậu trường không rực rỡ như ánh hào quang trước mặt khán giả, nhưng ánh mắt khép hờ và dáng cúi đầu của họ trước giờ biểu diễn lại toát lên sự tĩnh lặng đầy xúc cảm. Bức thứ hai là hình ảnh một đứa bé con của một diễn viên trong đoàn đang nép sau rèm sân khấu, chăm chú quan sát các nghệ sĩ biểu diễn. Ánh mắt của em đầy đam mê, như đang tiếp nhận một di sản sống động. Dù hát bội không còn rực rỡ hay phổ biến như trước, khoảnh khắc ấy khiến chúng ta tin rằng vẫn còn những lớp trẻ yêu nghề, và nghệ thuật truyền thống này vẫn có thể được duy trì lâu dài.

Tín Phùng chọn nghệ thuật hát bội làm chủ đề cho triển lãm ĐỎ vì hai lý do. Trước hết, anh có niềm yêu thích sâu sắc với các hoạt động văn hóa truyền thống – nơi hát bội hiện lên như một loại hình nghệ thuật đặc trưng, giàu bản sắc. Thứ hai, hát bội mang trong mình nhiều yếu tố thị giác mạnh mẽ, đặc biệt là sắc đỏ nổi bật, rất phù hợp với tinh thần chủ đạo của triển lãm lần này.

Khi bắt đầu chụp hát bội, điều khiến Tín Phùng xúc động nhất chính là sự gần gũi vì bộ môn nghệ thuật này gắn liền với ký ức tuổi thơ. Mẹ anh rất mê cải lương, và trong căn nhà nhỏ chỉ có một chiếc tivi để cả gia đình cùng xem những vở diễn. Tình cảm với nghệ thuật truyền thống vì thế đã hình thành trong anh một cách tự nhiên. Sau này, khi theo đuổi nhiếp ảnh, Tín Phùng nhận ra rằng hát bội và cải lương đang dần bị lãng quên. Anh muốn ghi lại những giá trị ấy, không chỉ để thế hệ sau hiểu và trân trọng, mà còn để những người cùng thời với anh thấy được vẻ đẹp của văn hóa cha ông.

Với Tín Phùng, nhiếp ảnh là một công cụ truyền tải hình ảnh giống như cây bút của nhà văn. Qua màu sắc, ánh sáng và khoảnh khắc, những tấm ảnh có thể giúp người xem cảm nhận được thần thái và vẻ đẹp của nghệ thuật hát bội: từ cách hóa trang, biểu cảm đến không gian biểu diễn. Đó là cách anh tin rằng nhiếp ảnh có thể góp phần lưu giữ và truyền tải những giá trị văn hóa truyền thống đang dần phai nhạt.

Sự hoàn hảo nằm ở những thứ không hoàn hảo

Ngắm nhìn các tác phẩm của Tín Phùng, ai cũng dễ dàng nhận ra anh thích ghi lại những khung cảnh lộn xộn, đời thường, những thứ mà người ta dễ bỏ qua. Một bức tường phía trước nó là mấy chiếc ghế nhựa, cạnh bên là một cái chuồng gà. Một bịch ni lông bên trong có mấy con cá nhỏ đang bơi. Một góc mái nhà bị chắn bởi cây cột điện và mớ dây điện chằng chịt. Màu sắc trong ảnh của Tín Phùng thường mang độ tương phản cao, không chỉ tạo hiệu ứng thị giác mạnh mẽ, mà còn phản ánh một chiều sâu tâm lý thú vị: một người ít nói và khiêm tốn như anh lại chọn cách kể chuyện bằng hình ảnh đầy kịch tính và cảm xúc.

Anh tự nhận mình là một người hướng nội nên có xu hướng quan sát và lắng nghe nhiều hơn là thể hiện. Chính sự lặng lẽ ấy khiến anh bị cuốn hút bởi những góc nhìn "phía sau sân khấu cuộc đời”, nơi không có ánh hào quang, không lung linh lấp lánh, nhưng lại chất chứa những câu chuyện thật và sâu sắc. Và chính sự lặng lẽ trong đời sống khiến anh quan sát tinh tế hơn, cảm nhận rõ hơn những xung đột giữa ánh sáng và bóng tối, giữa cái rực rỡ của sân khấu và cái mộc mạc của đời thường.

Với Tín Phùng, sự hoàn hảo nằm ở những điều không hoàn hảo. Khi đứng trước một khung cảnh hỗn độn, Tín Phùng không vội vàng bấm máy. Anh dành thời gian để quan sát, để tìm ra một chi tiết đủ khiến mình rung động. Chỉ khi cảm xúc được khơi lên từ một khoảnh khắc nào đó của đời sống, anh mới quyết định ghi lại như một cách giữ lại cái đẹp trong sự hỗn loạn, cái thật trong sự ngẫu nhiên.

Anh không theo đuổi một triết lý nhiếp ảnh kiểu “10 điểm tuyệt đối”, mà lại thích những gì chưa trọn vẹn, có thể là tám điểm, chín điểm thôi. Anh tin rằng chính sự thiếu sót ấy tạo ra cảm giác tiếp nối, khiến người xem cảm thấy mình cần cố gắng hơn, hoàn thiện hơn. Nếu mọi thứ đã hoàn hảo rồi, thì chẳng còn lý do để nỗ lực nữa. Đó cũng là động lực khiến anh quay trở lại với chiếc máy ảnh, tiếp tục hành trình khám phá. Trong quá trình ấy, anh phát hiện ra những chi tiết ngẫu nhiên nhưng đầy ý nghĩa, những mảnh ghép nhỏ bé giúp anh kể lại câu chuyện, giới thiệu một lát cắt chân thực của cuộc sống đến người xem.

Theo chân đoàn hát bội

Màu đỏ trong ảnh của Tín Phùng thường xuất hiện một cách tự nhiên. Anh lý giải: “Màu đỏ gắn liền với cội nguồn văn hóa của người Á Đông, là màu của sự may mắn, sức sống, mãnh liệt và quyền lực. Và đó còn là biểu tượng của sân khấu hát bội”.

Khi tiếp cận gần hơn với nghệ thuật hát bội, Tín Phùng bị cuốn hút bởi nhiều yếu tố, từ cách hóa trang giúp người xem có cái nhìn trực quan hơn về nhân vật, đến những nghi thức hậu trường mang tính tâm linh như cúng tổ, xin lộc. Tuy nhiên, trong quá trình tác nghiệp, những chi tiết, tình huống và kiến thức phát sinh đã khiến anh tò mò, buộc phải đào sâu hơn để hiểu rõ hơn về hát bội. Việc tìm hiểu ấy giúp anh phát hiện ra nhiều chi tiết thú vị, từ đó khai thác chúng để các bộ ảnh của mình có chiều sâu và giá trị tư liệu rõ ràng hơn – thay vì chỉ là những cái nhìn thoáng qua về ánh sáng hay màu sắc.

Anh cũng đặc biệt quan tâm đến những câu chuyện đời tư của các nghệ sĩ. Anh chia sẻ: “Các nghệ sĩ hát bội bây giờ không còn đất diễn nhiều như xưa và phần lớn vẫn theo nghề vì đam mê. Họ phải làm nhiều công việc khác để mưu sinh để có thể tiếp tục theo đuổi hát bội. Có người bán vé số, có người làm công nhân, lao động tự do”. Với anh, đó là sự đánh đổi đầy trăn trở, nhưng cũng là minh chứng cho tình yêu nghệ thuật bền bỉ.

Chính những điều đó khiến anh muốn ghi lại, để người xem có được một bức tranh tổng thể và hấp dẫn hơn về nghệ thuật này. Khi nhìn qua ống kính, Tín Phùng thấy sân khấu hát bội là một thế giới rực rỡ đang le lói trở lại. Mục tiêu của anh khi chụp hát bội là ghi lại dưới dạng ảnh tư liệu. Vì vậy, anh luôn chụp cẩn thận, nắn nót từng công đoạn và chân dung nhân vật để người xem có cái nhìn tổng quát hơn về nghệ thuật này.

Cá nhân tôi thích bức ảnh chụp hai nghệ sĩ hát bội nằm nghỉ sau cánh gà vì nó thể hiện một cách tinh tế vẻ đẹp đời thường của nghệ thuật sân khấu. Tuy màu sắc của bức ảnh trông sặc sỡ, nhưng lại khơi lên cảm giác về sự tĩnh lặng của khoảnh khắc. Bố cục tự nhiên, không sắp đặt, với các nhân vật nằm, ngồi xen kẽ giữa những bộ trang phục treo lủng lẳng, tạo chiều sâu không gian và cảm giác chuyển động ngầm. Người xem như được bước vào thế giới phía sau sân khấu nơi nghệ thuật và đời sống giao thoa. Hình ảnh nghệ sĩ trong trang phục rực rỡ nằm nghỉ giữa không gian đơn sơ cũng gợi lên sự đối lập giữa sân khấu và đời sống, giữa biểu tượng và con người, làm nổi bật tính nhân văn và sự hy sinh thầm lặng của người nghệ sĩ truyền thống.

Có thể nói, hát bội là một loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống mang vẻ đẹp rực rỡ, sắc sảo và đầy biểu cảm, từ cách hóa trang, phục trang đến từng động tác biểu diễn. Thế nhưng, theo dòng chảy của thời gian và sự thay đổi trong thói quen giải trí của xã hội hiện đại, hát bội đang dần mai một, trở thành ký ức mờ nhạt trong tâm trí nhiều người. Trong bối cảnh đó, những bức ảnh tư liệu của nhiếp ảnh gia Tín Phùng không chỉ là sự ghi chép cẩn thận về một nghệ thuật đang lặng lẽ tồn tại, mà còn là nỗ lực giữ gìn một phần hồn cốt văn hóa dân tộc. Qua từng khung hình, anh tái hiện lại một thế giới sân khấu vừa rực rỡ vừa mong manh, nơi đam mê, ký ức và hiện thực giao thoa, để người xem có thể cảm nhận, thấu hiểu và trân trọng hơn giá trị của hát bội trong đời sống hôm nay.

Phương Thảo là Biên tập viên của Tạp chí Travellive. Cô đam mê xê dịch và thích ghi lại những khoảnh khắc bằng máy ảnh tại mỗi vùng đất đặt chân đến. Du lịch, nghệ thuật, lifestyle là chủ đề viết lách yêu thích của Phương Thảo.

Bài: Lê Ngọc - Ảnh: NVCC