Chuyện về Phù Châu Miếu - Ngôi Miếu Nổi giữa lòng sông ở Sài Gòn

Ngược dòng Vàm Thuật - Hành trình đến Miếu Nổi

Phù Châu Miếu tọa lạc trên một mảnh đất rộng khoảng 2.000m² ở phường Gò Vấp giữa dòng sông Vàm Thuật - một nhánh tách ra từ sông Sài Gòn. Chính vị trí đặc biệt ấy khiến ngôi miếu được người dân quen gọi bằng cái tên mộc mạc: Miếu Nổi. Tách khỏi bờ, đứng độc lập giữa dòng nước, miếu hiện diện như một dấu lặng giữa lòng đô thị đang không ngừng mở rộng.

Muốn đến được miếu, du khách phải qua phà An Phú Đông. Chuyến phà nhỏ, chở tối đa 36 người, di chuyển chưa đầy năm phút nhưng đủ để tạo nên một khoảng chuyển tiếp cần thiết giữa nhịp sống thường nhật và không gian tâm linh phía trước. Từ khoảnh khắc rời bến, cảnh vật bắt đầu chậm lại: những đám lục bình trôi lững lờ trên mặt nước, rặng dừa nước ven bờ đổ bóng xuống dòng sông sẫm màu phù sa, gió sông thổi nhẹ mang theo mùi nước và mùi lá ẩm quen thuộc.

Tiếng máy phà lạch bạch vang vọng, ánh nắng cuối ngày rơi xuống mặt sông, phản chiếu thành những vệt sáng lay động, khiến không gian như được kéo giãn ra, đủ rộng để con người kịp rũ bỏ sự vội vàng.

Bài liên quan

Tạm dừng tham quan nội thất Thế Tổ Miếu từ ngày 9/9

Thiên Hộ Miêu Trại - Làng cổ 1.700 tuổi của Quý Châu

Từ xa, Phù Châu Miếu dần hiện ra giữa dòng nước, nổi bật với mái ngói âm dương và những mảng màu gốm khảm rực rỡ. Các tượng rồng uốn lượn trên nóc miếu và dọc lối vào ánh lên dưới nắng chiều. Khoảnh khắc phà cập bến cũng là lúc ranh giới giữa đời sống thường ngày và chốn linh thiêng được xác lập rõ ràng: chỉ vài bước chân, nhưng cảm giác như đã bước sang một thế giới khác yên tĩnh, chậm rãi và sâu hơn.

Kiến trúc rực rỡ - Nghệ thuật dân gian trên sóng nước

Phù Châu Miếu đã tồn tại từ trước năm 1800, là minh chứng sống cho sự kết hợp giữa tín ngưỡng và nghệ thuật dân gian. Miếu đã trải qua nhiều lần trùng tu, đặc biệt năm 1945 với mái ngói âm dương và cột cây giản dị, tạo nền tảng cho vẻ đẹp tinh xảo ngày nay.

Cổng Ngũ Hành Môn với hoa văn sen, lá, phượng chạm khắc cầu kỳ dẫn lối du khách bước vào không gian thanh tịnh. Hai con rồng dài hơn chục mét ngay cổng chính trong tư thế “song long đấu đầu” canh giữ toàn bộ không gian, trong khi tám cột chính được trang trí rồng uốn quanh.

Trên nóc miếu, hai con rồng canh giữ mái, thấp thoáng phía sau là những tượng nhỏ đủ hình thái. Hơn 100 bức tượng rồng uốn lượn xuyên suốt công trình, từ cột miếu, nóc nhà đến sân trước. Màu sắc của miếu rực rỡ nhưng không rối mắt: trắng, xanh lam, vàng, đỏ, cam và xanh lá hòa quyện, ánh lên dưới nắng chiều khiến toàn bộ công trình như một triển lãm sống động của gốm sứ được dát vàng giữa sóng nước. Du khách không khỏi ngỡ ngàng trước sự tinh xảo và sắc màu của nghệ thuật dân gian.

Từng đường nét kiến trúc thể hiện niềm tin sâu sắc của người xưa vào Ngũ Hành, sự bảo hộ và cầu bình an, tạo nên một không gian rực rỡ và linh thiêng giữa dòng sông hiền hòa. Phù Châu Miếu không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là bảo tàng sống về nghệ thuật dân gian, nơi những giá trị văn hóa, tín ngưỡng và thẩm mỹ hòa quyện trên mặt nước.

Linh hồn của Miếu - Lịch sử và hoài niệm

Bên trong miếu, ngoài tượng bà Thủy Tề, còn thờ tượng Phật, Thánh Mẫu, Đại Thánh Gia Gia… Du khách có thể mua hoa, nhang, đèn để dâng hương, bày tỏ lòng thành kính, tham gia phóng sinh chim, cá, rùa, tích công đức.

Ông Lục Câu, trưởng ban quản lý miếu và người khởi xướng việc trùng tu năm 1990, kể rằng trước ngày 30/4/1975, miếu từng là nơi sinh hoạt của chi bộ Đảng và là bàn đạp cho bộ đội đặc công An Phú Đông thực hiện nhiệm vụ đánh kho đạn, kho xăng dầu của địch. Sau giải phóng, miếu bị hư hỏng nặng, bỏ hoang gần 20 năm, không nhang khói và cây cối um tùm. Việc trùng tu đã khôi phục lại vẻ rực rỡ của kiến trúc, đồng thời đưa miếu trở lại đời sống tâm linh và văn hóa cộng đồng.

Ngày nay, Phù Châu Miếu được công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố từ năm 2010. Khi đứng trên bến phà hay bên bờ sông nhìn về phía miếu, có thể cảm nhận rõ nhịp sống giao hòa giữa quá khứ và hiện tại. Những bức tượng rồng, mái ngói âm dương, tán cây rung trong gió và tiếng chim bồ câu tạo nên một không gian uy nghiêm nhưng gần gũi, nơi mỗi hành động từ dâng hương đến phóng sinh đều trở thành sự kết nối giữa con người và niềm tin truyền thống.

Một chiều cuối năm, khi ánh nắng rọi lên các mảng gốm khảm rực rỡ, tiếng gió và tiếng nước vang vọng, Phù Châu Miếu hiện lên như một bản hòa ca của lịch sử, thiên nhiên và nghệ thuật dân gian. Không gian ấy khiến lòng người lắng lại, trải qua từng khoảnh khắc tĩnh lặng, cảm nhận sự thanh bình và hoài niệm về miền sông nước yên ả giữa lòng thành phố sôi động.

Bài và ảnh: Quỳnh Mai