Theo anh Nguyễn Hồng Sơn, tác giả của bộ ảnh - một người đam mê tìm hiểu văn hóa hiện đang sống tại Hà Nội, loại hình nghệ thuật này không chỉ mang đậm bản sắc dân tộc mà còn chứa đựng giá trị tinh thần sâu sắc, kết nối người xem với một thế giới tâm linh huyền bí.
Múa rối chầu Thánh không chỉ là một màn trình diễn, mà còn là một nghi thức tôn giáo, nơi nghệ thuật hòa quyện với tâm linh và niềm tin của người dân
Một màn trình diễn đầy tinh tế và khéo léo
Ấn tượng đầu tiên của anh Sơn khi chứng kiến màn múa rối chầu Thánh là sự khéo léo và tinh tế trong cách các nghệ nhân điều khiển những con rối. Anh chia sẻ: "Mỗi con rối như mang trong mình một linh hồn riêng, sống động và đậm chất dân gian xưa". Những con rối dù được làm từ gỗ nặng nề, vẫn di chuyển một cách uyển chuyển và linh hoạt, như thể chúng có thể sống dậy mỗi khi được điều khiển bởi những bàn tay tài hoa của các nghệ nhân.
Khoảnh khắc nghệ nhân điều khiển con rối với sự khéo léo và điêu luyện, khiến chúng như có linh hồn riêng, sống động giữa âm nhạc và tiếng trống thiêng liêng
Điều đặc biệt của múa rối chầu Thánh không chỉ nằm ở kỹ thuật điêu luyện mà còn ở tính thiêng liêng của nó. Trong không gian trang nghiêm của chùa Keo, nơi mà mỗi bức tượng thánh và linh hồn của những vị anh hùng được tôn vinh, màn múa rối trở thành một nghi lễ, một sự tôn kính đối với các vị thần linh. Anh Sơn nhận xét: "Múa rối chầu Thánh mang đến một cảm giác trang nghiêm và sâu lắng, như thể mình đang tham dự một nghi lễ tôn giáo".
Câu chuyện lịch sử và tâm linh qua từng đầu rối
Múa rối chầu Thánh (hay còn gọi là múa rối Ổi Lỗi) là một loại hình nghệ thuật có nguồn gốc từ tỉnh Nam Định, gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng Thánh Tổ Thiền Sư Từ Đạo Hạnh. Đây là một nghệ thuật độc đáo, nơi các con rối không đơn thuần là những vật diễn, mà là những "thánh tượng" với mỗi đầu tượng mang trong mình một câu chuyện lịch sử, một biểu tượng tâm linh của dân tộc. "Mỗi đầu rối đều có một câu chuyện riêng, gắn liền với lịch sử và tâm linh của dân tộc, là hồn cốt của văn hóa Việt Nam", anh Sơn giải thích.
Cận cảnh một "thánh tượng" gỗ với những đường nét chạm khắc tinh xảo, thể hiện thần thái và phong cách đặc trưng của nghệ thuật rối cạn cổ truyền
Khi các nghệ nhân biểu diễn, họ không chỉ đơn giản là điều khiển con rối mà còn thực hiện các nghi thức tôn kính, như thắp hương, mặc áo cho tượng, cầu nguyện cho sự bình an và hạnh phúc. Chính điều này đã làm nên sự khác biệt của múa rối chầu Thánh so với các loại hình nghệ thuật dân gian khác.
Giới trẻ và múa rối chầu Thánh
Mặc dù múa rối chầu Thánh vẫn giữ được giá trị truyền thống qua nhiều thế hệ, nhưng theo anh Nguyễn Hồng Sơn, việc thu hút giới trẻ hiện nay là một thách thức không nhỏ. Anh cho rằng cần có những biện pháp cụ thể để bảo tồn và phát huy nghệ thuật này, như tăng cường giáo dục và truyền bá trong các trường học, sử dụng công nghệ để quảng bá, cũng như tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế để giới trẻ có cơ hội tham gia.
"Việc đưa múa rối chầu Thánh vào các hoạt động ngoại khóa, hay kết hợp với các hình thức nghệ thuật hiện đại, sẽ giúp giới trẻ dễ tiếp cận hơn với loại hình này", anh Sơn chia sẻ. Anh cũng nhấn mạnh sự quan trọng của sự chung tay giữa cộng đồng và các cơ quan văn hóa trong việc bảo vệ và phát triển nghệ thuật truyền thống.
Người dân chăm chú chiêm ngưỡng múa rối chầu Thánh
Múa rối chầu Thánh - một bảo tàng sống của văn hóa Việt
Múa rối chầu Thánh không chỉ là một nghệ thuật biểu diễn, mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tín ngưỡng của người dân địa phương. Ông Nguyễn Tiến Dũng, một nghệ nhân 70 tuổi và là Trùm trưởng Hội rối Chùa Đại Bi, chia sẻ rằng đây là một loại hình nghệ thuật có giá trị sâu sắc, không chỉ trong việc bảo tồn văn hóa mà còn trong việc kết nối con người với lịch sử và tâm linh.
Kể từ khi được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể quốc gia, múa rối chầu Thánh tiếp tục phát triển và lan tỏa, trở thành niềm tự hào của không chỉ người dân địa phương mà còn của cả cộng đồng yêu văn hóa dân gian Việt Nam.
Các nghệ nhân biểu diễn múa rối chầu Thánh trong không gian linh thiêng của chùa Keo
Với sự kết hợp hoàn hảo giữa nghệ thuật và tâm linh, múa rối chầu Thánh là một minh chứng sống động cho sự phong phú và đa dạng của nền văn hóa Việt Nam. Những ai một lần được tham gia lễ hội tại chùa Keo, chắc chắn sẽ không thể nào quên được cảm giác được hòa mình vào không gian linh thiêng ấy, nơi mà mỗi chuyển động của con rối đều chứa đựng một câu chuyện đầy ẩn ý về đất nước và con người Việt Nam.
