Bài và ảnh: Lê Ngọc
Khác với những vùng khác ở Ý, Abruzzo có đến hai thủ phủ. Ngoài L’Acquila được xem là thủ phủ hành chính của vùng, Pescara nhộn nhịp bên bờ biển chính là “con gà đẻ trứng vàng” của ngành du lịch Abruzzo. Cách bến xe bus không xa là hải cảng Pescara. Trong ánh hoàng hôn của những ngày thu mới chớm, những con thuyền du lịch trắng, cột buồm cao in bóng xám thẫm lên nền trời trông như những người lính gác uy nghi ở cung điện nhà vua mà tôi từng thấy.
Lịch sử của lễ hội Mastrogiurato
Sera, anh bạn người địa phương, đã hào hứng kể cho tôi nghe về lịch sử của lễ hội Mastrogiurato - lý do “kéo” tôi đến nơi này. Mastrogiurato diễn ra từ ngày 29/8 đến ngày 5/9 hàng năm tại thị trấn Lanciano.
Với vị trí địa lý nằm ở nơi giao hội của các tuyến đường biển từ phương Bắc xuống phương Nam và từ Đông sang Tây Âu, Lanciano đã thu hút dân thương hồ từ khắp mọi nơi trên thế giới tụ tập về đây để trao đổi, thông thương hàng hóa. Theo sách sử chép lại, hàng năm, Lanciano thu hút khoảng hàng chục ngàn lượt tàu bè buôn bán qua lại. Hội đồng tỉnh lúc đó bèn cử ra một đội quân hộ tống để bảo vệ an toàn cho cánh lái buôn ngoại quốc.
Vào năm 1304, vua Carlo II d’Angiò, biệt danh… “Lão Què”, lập sắc lệnh bầu ra một vị trưởng phường buôn, gọi là Mastrogiurato, có nhiệm vụ giám sát toàn bộ hoạt động buôn bán tại Lanciano trong suốt nhiệm kỳ của mình. Vì “Lão Què” lúc bấy giờ là vua của xứ Napoli, vua của xứ Albania, hoàng tử của xứ Salerno, hoàng tử xứ Achaea, Bá tước xứ Provence và Bá tước xứ Anjou nên ngoài Lanciano, ở Napoli vào thế kỷ XIV cũng có một vị Mastrogiurato như thế. Tuy nhiên, cho đến ngày nay, chỉ còn lại lễ rước Mastrogiurato ở Lanciano là còn được tái hiện lại, trở thành một “đặc sản du lịch” của vùng này.
Mastrogiurato sẽ là người cầm trịch toàn bộ các hoạt động của phường buôn, bao gồm đón tiếp khách quý, kiểm kê hàng hóa, giải hòa khi có bất đồng giữa thương lái… Quyền lực của ông rất lớn, ngang với quyền lực của hội đồng thành phố thời đó, nên Mastrogiurato cũng thường là các vị chức sắc ở châu Âu thời bấy giờ.
Từ năm 1981 đến nay, Mastrogiurato chính thức trở thành một lễ hội cấp vùng ở Ý, được sự bảo trợ của Bộ Văn hóa và Thượng viện Ý. Năm 2010 Mastrogiurato thời hiện đại là Gabriele Ranieri, một nhân viên cao cấp của FAO - Tổ chức Lương Nông Thế giới, có trụ sở tại Roma, thủ đô nước Ý.
Mastrogiurato thời hiện đại
Đến Lanciano vào đúng dịp diễn ra Mastrogiurato, tôi đã không quá lời khi nói thành phố này như thấm đẫm trong những ngày hội hè miên man. Trong những ngày hội hè này, trung tâm thành phố đông nghẹt người. Họ tham gia các hoạt động bên lề lễ rước chính, tái hiện chân thực và sống động không khí của châu Âu vào thời trung cổ. Ở khu phố cổ, các hàng quán được bày biện khéo léo, trang trí tinh xảo. Bạn có thể dễ dàng tìm mua một chiếc túi đựng iPhone theo phong cách vỏ cây hay một móc treo điện thoại hình khiên giáo sáng loáng! Hay một trong những món hàng lưu niệm không thể bỏ qua ở hội chợ này là những chiếc chuông. Chúng được chế tác từ nhiều lại vật liệu khác nhau, với đủ mọi hình dáng và kích cỡ cùng nhiều hoa văn trang trí bắt mắt.
Khắp mọi ngõ ngách ở trung tâm, đâu đâu bạn cũng bắt gặp những buổi hòa nhạc theo phong cách trung cổ; các vở diễn sống động như thật với súng nổ, gươm giáo và cả những thiếu phụ ôm con chờ chồng; lại có cả những gánh xiếc nhỏ với chú hề làm trò tung hứng, các vũ công đi cà kheo trong trang phục quỷ vương hù dọa du khách và những quầy cho thuê trang phục đấu sĩ, công chúa, nhà vua… thu hút cả trẻ con lẫn người lớn.
Khu vực ẩm thực đông và náo nhiệt nhất. Những vại bia tươi rót tràn trề, nhưng tiếng cụng ly côm cốp hòa cùng tiếng nói cười bằng nhiều thứ ngôn ngữ. Không khí thì ngào ngạt mùi arrosticini – thịt cừu xắt vuông nướng trên than hồng. Rượu chè no say, vừa đảo mắt đã thấy một hàng chiêm tinh xem bói ở góc phố, thu hút một hàng dài các cô gái trẻ. Người dân và khách du lịch cứ thế ồn ã suốt cả đêm.
Ngày 5/9, ngày cuối cùng diễn ra lễ hội, cũng sẽ là ngày bầu chọn vị Mastrogiurato mới của Lanciano. Từ sáng sớm, mọi người đã lục đục thu xếp công việc để kịp tụ về trung tâm dự đám rước lớn nhất của chuỗi ngày hội hè. Từ 4h chiều, anh Sera đã đánh xe đưa chúng tôi đến Lanciano. Khi chúng tôi đến, phần thi tài năng của 4 phường ở Lanciano là Sack, Lancianovecchio, Borgo và Civitanova đã gần đến hồi kết thúc.
Cuộc thi diễn ra rất vui, bao gồm nhiều phần thi đồng đội như chạy tiếp sức, khiêng kiệu, cuộn vải, kéo dây thừng, căng buồm, kéo cờ, khiêng bình gốm… Đó đều là những hoạt động thường nhật của người dân Lanciano thời xưa, nay được tái hiện lại một cách sinh động. Lại một lần nữa, trí nhớ ham chơi khiến tôi không cách chi nhớ được phường nào đã giành chiến thắng. Nhưng điều đó có quan trọng đâu, khi mọi người đều reo hò cổ vũ cuồng nhiệt.
Sau khi cuộc thi kết thúc, dàn nhạc bắt đầu. Họ sẽ hát một vài bài thánh ca ngắn, và tiếp theo sẽ là lễ nhậm chức của vị Mastrogiurato mới. Mastrogiurato đứng uy nghiêm trên sân khấu, vận áo thụng màu đỏ Bordeaux, đeo dây chuyền quyền lực. Sau khi hoàn tất các thủ tục tôn giáo, Mastrogiurato sẽ được mặc thêm áo choàng màu huyết dụ viền lông thú, đội nón nhung cùng màu và bắt đầu tuyên thệ. Lời tuyên thệ đầu tiên của tân Mastrogiurato sẽ được chính ông phát biểu bằng tiếng Latin, sau đó được lần lượt dịch ra nhiều thứ tiếng khác nhau ở châu Âu, bao gồm tiếng Ý, Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và một số thứ tiếng khác.
Cuối cùng, sau khi lời thề đã được dịch xong, một tràng súng sẽ được bắn lên trời, báo hiệu lễ bầu chọn Mastrogiurato mới đã kết thúc. Người dân reo hò và vẫy cờ, tung hê vị Chủ tịch phường buôn mới. Kèn trống bắt đầu khỏi lên những khúc nhạc vui nhộn, và đó cũng là lúc cả thành phố sáng đèn.
Dưới ánh sáng lung linh của những ngọn đèn vàng rực, bầu trời chớm thu ở miền Nam Ý vẫn còn vấn vương chút xanh ngắt, khiến cả thành phố trông không khác thời Trung cổ. Trên đường, những cô gái vận váy thụng màu nâu, màu chàm, búi hoặc buông xõa mái tóc nâu xoăn tít, thướt tha nhẹ nhàng lướt trên những con phố lát đá nhẵn thín. Tiếng cười nói oang oang của những chàng chiến binh thì đâu đâu cũng có thể nghe thấy. Cả tiếng nhạc réo rắt, tiếng cười nói rộn ràng cũng khiến tôi có cảm giác mình vừa đến Lanciano bằng một cỗ máy thời gian màu nhiệm…
Thông tin thêm:
+ Từ Việt Nam, bạn có thể đến Roma qua đường bay của Air France, quá cảnh tại sân bay Charles de Gaule, Paris. Từ Roma, bạn nên đi bằng xe bus đến Prescara. Xe chạy khoảng 3 tiếng, giá vé khoảng 40-50 Euro/chiều. Lanciano cách trung tâm Prescara khoảng 30 đi xe hơi.
+ Lanciano là một thành phố nhỏ với bề dày lịch sử kiến trúc, tôn giáo, nghệ thuật đáng nể. Tương truyền, một trong số những người lính đã đóng đinh chúa Jesus vào thập giá là một người Lanciano.
+ Người dân ở đây gần như không nói tiếng Anh.
+ Đặc sản của vùng là món arrosticini. Đây là một món ăn khai vị, giá khoảng 1 Euro/xiên. Arrosticini khi ăn được vắt thêm chanh tươi, dùng kèm với vang đỏ và bánh mì nướng. Một trong những tiệm ăn ngon là quán Thiên Đường. Đây cũng là một khách sạn B&B (bed and breakfast, loại khách sạn bình dân phổ biến ở châu Âu, có phục vụ bữa sáng, giá rẻ) của vùng.
