Giáng sinh - Mùa trở về những thành phố không ngủ

Tôi vẫn nhớ cảnh mở đầu của bộ phim Giáng sinh kinh điển “Love Actually” luôn khiến người ta mềm lòng. Không phải vì một lời tỏ tình ngoạn mục hay nụ hôn dưới làn tuyết rơi, mà chỉ là những cái ôm vội vã ở sân bay Heathrow (Anh). Máy quay lướt qua những khuôn mặt khác nhau, từ già, trẻ đến sang trọng, xuề xòa. Tất cả gặp nhau ở một khoảnh khắc giản dị - nhìn thấy người mình thương bước ra khỏi cánh cửa “Arrivals”.

Bài liên quan

Thánh đường màu hồng giữa lòng Sài Gòn hút khách mùa Giáng sinh

Dòng người đổ xô đến nhà thờ Đức Bà check-in dịp Giáng sinh

Đạo diễn Richard Curtis chọn mở và kết phim bằng những khung hình ấy, như muốn nói rằng trước cả quà tặng, lễ nghi hay những bản thánh ca bất tận trong siêu thị, Giáng sinh trước hết là mùa của những cuộc trở về.

Có lẽ chính cảm giác “được trở về” đó là thứ khiến Giáng sinh, dù khởi nguồn từ phương Tây, lại len lỏi và ở lại rất lâu trong đời sống Á Đông - nơi người ta vẫn quen nghĩ nhiều hơn về Tết, về những mâm cỗ đầu năm, hơn là về ông già Noel và cây thông phủ đèn.

Từ câu chuyện phương Tây đến ánh đèn châu Á

Ở điểm khởi đầu, Giáng sinh là một ngày lễ tôn giáo, gắn với câu chuyện Chúa sinh ra ở Bethlehem với những nhà thờ cổ kính, những bản thánh ca vang lên trong không gian mùa đông châu Âu. Nhưng lịch sử di chuyển nhanh hơn chúng ta tưởng. Những thương nhân, nhà truyền giáo rồi sau đó là các làn sóng toàn cầu hóa đã mang các biểu tượng Giáng sinh như cây thông, vòng nguyệt quế, ông già Noel, hộp quà… đi vòng quanh thế giới.

Khi Giáng sinh chạm đến châu Á, nó không chỉ “di cư” mà còn như được “biên tập” lại. Ở Tokyo, Giáng sinh là những con phố bừng sáng, là các đôi yêu nhau nắm tay đi giữa ánh đèn xanh đỏ như trong một cảnh phim, nơi mỗi chiếc bóng phía sau tấm kính là một câu chuyện riêng. Ở Seoul, đó là hò hẹn, là ghi chú trên cuốn sổ tay nho nhỏ: “24/12 - đi ăn tối, xem concert, mua một chiếc khăn mới”. Ở Hong Kong, các trung tâm thương mại lớn trang trí như những phim trường, nơi ta có thể tưởng tượng ra một nhân vật lặng lẽ đứng nhìn đèn trang trí phản chiếu trên kính, tay cầm ly cà phê giấy, giống một bản sao của những nhân vật cô đơn.

Á Đông đón nhận Giáng sinh không như một mệnh lệnh tôn giáo, mà như một “lễ hội hình ảnh” nơi ánh sáng, âm nhạc, mùi quế hồi, mùi bánh gừng, tiếng chuông và những giai điệu quen thuộc trở thành chất liệu để người ta sống chậm hơn, dù lịch làm việc dày lên với biết bao KPI khi một năm sắp kết thúc.

Mùa đẹp nhất và bận rộn nhất năm

Có một nghịch lý thú vị là hầu hết mọi người đều thở dài “bận muốn xỉu” vào mùa Giáng sinh nhưng lại âm thầm xem đây là khoảng thời gian đẹp nhất trong năm. Ở các đô thị châu Á, tháng 12 là lúc những deadline nối nhau, những bảng báo cáo, kế hoạch năm sau, tiệc công ty, tất niên, những chiếc email vội vàng. Con người di chuyển giữa họp hành, mua sắm, dọn nhà, trả nốt những lời hứa còn dang dở.

Thế nhưng chính trong nhịp chuyển động “căng như dây đàn” ấy, Giáng sinh lại mở ra những khoảng lặng nhỏ. Đó có thể là vài phút đứng chờ taxi dưới giàn đèn trang trí trước một trung tâm thương mại, nghe “Last Christmas” hay “All I Want for Christmas Is You” vang vọng đâu đó mà không rõ từ loa nào. Là một đêm muộn, bạn ngồi trong quán cà phê bật nhạc jazz, nhìn những vòng đèn vàng treo trên ô cửa sương mờ, chợt nhận ra thành phố này - dù là Hà Nội, TP.HCM, Bangkok hay Đài Bắc cũng có thể giống một khung hình cắt ra từ phim.

Đôi khi người ta không nói quá nhiều về cảm xúc những ngày này. Mọi thứ diễn ra nhỏ nhẹ, lịch thiệp, đôi khi gần như “khô” vì quá vội, nhưng đằng sau đó là cả một dòng chảy cảm xúc sâu sắc, khó gọi tên. Giáng sinh ở châu Á bề mặt là mua sắm, trang trí, là concept “winter wonderland” trong các cửa hàng nhưng bên cạnh đó là những cuộc hẹn muộn, những tin nhắn dài hơn bình thường, những lời cảm ơn ít khi nói ra.

Khi giáng sinh trở thành một lối sống

Nếu Tết gắn với đoàn tụ gia đình, mâm cơm, phong tục thì Giáng sinh ở các thành phố Á Đông lại gắn chặt với… lifestyle. Nó là mùa của check-in, của những chiếc ảnh bokeh mờ ảo với background cây thông, hộp quà và đèn vàng. Là tiếng leng keng ly cocktail trong các quán bar, là mùa các thương hiệu ra mắt phiên bản giới hạn, mùi nến thơm hay những set menu “Festive Dinner”.

Tôi nghĩ điều thú vị là chính vì không bị ràng buộc quá nặng bởi ý nghĩa tôn giáo trong đời sống số đông, người châu Á tiếp cận Giáng sinh với tâm thế tự do, khi mỗi người tự chọn cho mình một cách “sống mùa Noel”. Có người cần một bữa tối lãng mạn nơi họ có thể nói những điều cả năm chưa đủ can đảm nói. Có người chỉ cần một đêm ngủ sớm, bật một playlist nhạc Giáng sinh nhỏ vừa đủ, như Murakami để nhân vật của mình ngồi một mình trong căn phòng ở Tokyo, uống bia, nghe nhạc và chợt nhớ đến một người đã đi qua.

Ở đâu đó trong thành phố, có người chọn xem lại “Love Actually”, “The Holiday” hay loạt phim “Home Alone” như một thói quen cứ đến hẹn lại lên. Những bộ phim này, qua năm tháng, không chỉ là “phim Giáng sinh” mà trở thành một loại ký ức tập thể - thứ mà mỗi lần xem lại, ta bật cười vì các chi tiết quen thuộc nhưng cũng nhận ra mình đã già đi một chút, hoặc những mối quan hệ quanh mình đã đổi khác.

Ánh đèn, ký ức, những thành phố không ngủ

Các thành phố Á Đông trong mùa Giáng sinh có một sắc thái tôi thấy rất “Vương Gia Vệ”: nhiều đèn, nhiều phản chiếu, nhiều người đi vội trong những chiếc áo khoác mỏng. Ở Hong Kong, đó có thể là những tòa nhà kính cao tầng soi xuống bến cảng, nơi màu đỏ và xanh lá của Noel hòa vào ánh đèn neon quen thuộc. Ở Tokyo, là Omotesando hay Roppongi phủ đèn led, nơi người ta đi bộ rất chậm chỉ để kéo dài thêm vài phút trong một buổi tối lạnh nhưng đẹp lạ thường.

Ở Hà Nội hay TP.HCM, Giáng sinh có thể không có tuyết nhưng lại có mùi cúc họa mi cuối mùa, có ngọn gió khô se đủ để người ta muốn khoác thêm một chiếc áo. Nhà thờ Lớn, những con phốtreo đèn, các quán cà phê thay décor tông đỏ - xanh – vàng – trắng. Trong không gian ấy, ta dễ tin rằng ký ức cũng có màu, có mùi, có nhiệt độ.

Giống như những nhân vật trong truyện của Kazuo Ishiguro. Khi hồi tưởng, ta ít khi nhớ rõ câu chữ nhưng lại nhớ rất rõ màu của bầu trời hôm đó, bản nhạc đang vang lên, mùi nước hoa hay mùi gỗ trong căn phòng. Giáng sinh, theo cách đó, trở thành một cột mốc cảm xúc hơn là một ngày lễ đơn lẻ. Một năm trôi qua, người ta thường hỏi: “Năm ngoái Giáng sinh bạn ở đâu, đang làm gì?”, như một cách định vị bản thân trong dòng thời gian.

Vì sao Á Đông không "nỡ" trả giáng sinh về phương Tây

Có thể nói Giáng sinh ở châu Á là một phiên bản được “dịch” lại, không phải dịch từng chữ, mà dịch “cảm giác”. Nó không thay thế những ngày lễ truyền thống nhưng lại lấp đầy một khoảng trống khác: nhu cầu có một mùa lễ hội vào cuối năm để tạm dừng, nhìn lại và chuẩn bị cho những khởi đầu mới.

Trong một năm bận rộn với những mục tiêu, dự án, kế hoạch, con người, đặc biệt là những người sống ở đô thị cần một lý do để cho phép mình… dịu lại. Giáng sinh vô tình trở thành cái “cớ” để gửi một tấm thiệp, dù là e-card hay một tin nhắn có sticker cây thông, mua một món quà nho nhỏ cho người bạn hay đồng nghiệp, tự thưởng cho mình một chuyến đi ngắn ngày đến một thành phố khác mà ở đó, không khí Noel đậm đặc hơn một chút.

Với các đô thị Á Đông đang vận hành trong nhịp tăng trưởng, Giáng sinh còn là dịp để nói về văn hóa tiêu dùng, về du lịch, về trải nghiệm. Một thành phố có “làm được mùa Giáng sinh” đẹp hay không đôi khi trở thành thước đo mềm cho sức hút du lịch và độ “chill” của đời sống đô thị. Người ta bay sang Seoul để đi chợ Giáng sinh, sang Đài Bắc để ngắm đèn, sang Bangkok để mua sắm hay đơn giản là ở lại thành phố mình, tìm những góc nhỏ “có không khí Giáng sinh” để chụp vài tấm ảnh, uống một ly vang nóng, nghe nhạc và nói những câu chuyện lãng đãng.

Sống chậm trong thế gian vội vã

Nếu nhìn Giáng sinh không phải như một sự kiện tôn giáo, mà như một phần văn hóa đời sống, sẽ thấy nó dạy cho chúng ta vài điều rất giản dị. Thứ nhất, đó là nghệ thuật chuẩn bị. Từ đầu tháng 12, người ta đã lên danh sách mua gì, tặng ai, trang trí thế nào, sẽ ăn tối ở đâu. Quá trình chuẩn bị ấy, từ việc treo một dải đèn, chọn một playlist đến gói một món quà đôi khi tạo ra niềm vui nhiều hơn cả buổi tối “chính hội” 24/12.

Thứ hai, đó là nghệ thuật dành thời gian cho người khác. Dù bận đến đâu, phần lớn chúng ta vẫn cố gắng sắp xếp ít nhất một cuộc hẹn với bạn thân, người yêu, gia đình. Có thể chỉ là một bữa ăn đơn giản, một ly cacao nóng hay một cuộc Facetime kéo dài hơn bình thường. Nhưng chính những điều tưởng nhỏ nhặt ấy lại tạo nên cảm giác “mùa này là mùa của những người mình thương”.

Thứ ba, đó là nghệ thuật dành thời gian cho chính mình. Trong đêm Giáng sinh, sẽ luôn có ai đó chọn về nhà sớm, tắt bớt đèn, để căn phòng tối vừa đủ, mở một bản nhạc, đọc lại một cuốn sách hoặc đơn giản là ngồi yên, để tiếng ồn của thành phố lùi xa. Khoảnh khắc ấy nhiều khi lặng lẽ, hơi cô đơn nhưng cũng đầy tự do, khi ta đối diện với chính mình, lắng nghe xem năm qua mình đã đi được đến đâu, đã đánh mất và tìm lại được những gì.

Ở cuối bộ phim “Love Actually”, khi những khung hình sân bay lại hiện lên cùng giai điệu ca khúc “God Only Knows”, ta nhận ra chẳng có câu chuyện nào kết thúc thật sự vào đêm Giáng sinh. Người ta chỉ đang đi qua một cánh cửa, giống như cửa “Arrivals” ở Heathrow để bước vào một hành trình mới, mang theo những cái ôm, những lời chúc, những cuộc gặp gỡ vừa diễn ra.

Giáng sinh trong văn hóa Á Đông, theo cách đó, không phải là bản sao của phương Tây, mà là một chương riêng trong cuốn nhật ký của các thành phố châu Á. Một chương được viết bằng ánh đèn vàng, bằng nhạc citypop quen tai, bằng những chuyến bay đêm, những bàn tiệc, những quán bar mở quá giờ và cả những căn phòng nhỏ nơi ai đó ngồi một mình trước màn hình, gõ vài dòng tin nhắn rồi lại xóa đi.

Và mỗi năm, khi ánh đèn Giáng sinh lại bật sáng, bất kể đang ở đâu thì ta đều có cảm giác quen thuộc ấy. Hóa ra, giữa một thế gian vội vã, chúng ta vẫn còn một mùa để chờ đợi, để trở về và để tin rằng dù vụng về đến đâu, yêu thương vẫn luôn “all around”.

Bởi vì… “Christmas is all around”.

Nick M.