Từ ngày lễ của nhà nông đến Tết đoàn viên
Theo văn hoá và lễ hội học, Tết Trung thu ở Việt Nam được xếp loại vào “hội mùa”, nghĩa là một sinh hoạt văn hoá theo mùa, một lễ hội nông nghiệp, một nghi thức nông nghiệp “Rằm tháng tám âm lịch, ngày trăng sáng nhất trong năm. Nguyên là hội nông nghiệp mùa thu”.
“Xuân thu nhị kỳ”, đặc biệt là Tết Trung thu, là những ngày lễ hội quan trọng trong đời sống của người nông dân. Trong nông lịch cổ truyền đây là hai thời điểm “nông nhàn”, tháng tám là lúc người nông dân có dịp nghỉ ngơi. au một mùa vụ bận rộn, họ được nghỉ ngơi, sum họp gia đình và tham gia các hoạt động văn hóa cộng đồng. Những lễ hội này không chỉ giúp mọi người thư giãn tinh thần mà còn góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nên một cộng đồng đoàn kết, gắn bó.
Muốn ăn lúa tháng năm
Trông trăng rằm tháng tám
Trăng trong được lúa mùa
Trăng đục mờ được lúa chiêm.
(Tục ngữ)
Tác giả Bùi Xuân Đính đã viết trong cuốn Bách khoa thư làng Việt cổ truyền rằng: "Ở Việt Nam, theo tài liệu ghi lại, Tết Trung thu là ngày vua Lý tạ ơn thần Rồng đã mang mưa tới cho mùa màng bội thu, dân chúng được ấm no, hạnh phúc".
Đồng thời, với người dân sống bằng nghề nông trồng lúa nước, Tết Trung thu còn là dịp để người ta ngắm trăng tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Người dân trồng lúa nước xưa cũng quan niệm nếu trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu màu xanh lục thì năm đó sẽ có thiên tai, và nếu trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị…
Vầng trăng tròn vành vạnh, soi sáng những đêm tát nước đầu đình, những ruộng lúa chín vàng đã trở thành biểu tượng bất diệt trong tâm hồn người Việt. Hình ảnh ấy đã đi vào thơ ca, nhạc họa, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các nghệ sĩ. Trong đêm rằm tháng tám, khi trăng sáng tỏ nhất, người ta thường bày cỗ ở sân, ngắm trăng và thưởng thức những chiếc bánh trung thu hình tròn - như một cách để bày tỏ lòng biết ơn đối với thiên nhiên và cầu mong cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Trong đêm rằm tháng tám, thời khắc trăng tròn, sáng và đẹp nhất trong năm, người ta luôn dành những phút giây lắng đọng để ngồi cùng nhau bên mâm cỗ thanh tao, thưởng trà, thưởng rượu và ngắm vầng trăng sáng. Vì thế Tết Trung thu còn có tên gọi là “Tết Trông trăng”. Bên cạnh đó, Tết Trung thu cũng là phong tục thể hiện tính cộng đồng của người Việt. Để trồng trọt cấy cày, sinh tồn và phát triển, người dân nông nghiệp lúa nước ý thức rõ năng lực, sức mạnh của cộng đồng và sự cần thiết của tính cố kết, tình cảm cộng đồng.
Tình yêu thương đơm hoa dưới ánh trăng tròn
Trung thu, ngày hội của đoàn viên và sum họp, là sợi dây kết nối những trái tim. Hình ảnh những chiếc đèn lồng đủ màu sắc lung linh như những vì sao nhỏ, rộn rã tiếng cười trẻ thơ, hương thơm của bánh trung thu quyện lẫn với mùi hoa sữa... đã trở thành ký ức đẹp đẽ trong lòng mỗi người. Vào đêm rằm, khi cả gia đình quây quần bên nhau, cùng nhau thưởng thức những chiếc bánh dẻo ngọt ngào, ngắm nhìn vầng trăng tròn và lắng nghe những câu chuyện cổ tích, ta cảm nhận được tình yêu thương ấm áp lan tỏa.
Tết Trung thu, ngày hội của trăng tròn và đoàn viên, từng là dịp người dân cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Đó cũng là mùa của những lứa đôi trao gửi ước hẹn, của những gia đình sum họp bên mâm cỗ trông trăng. Tuy cuộc sống hiện đại đã thay đổi nhiều, nhưng ý nghĩa sâu sắc của Tết Trung thu vẫn luôn được gìn giữ.
Giờ đây, khi khoa học phát triển, người nông dân không còn phụ thuộc vào việc trông trăng để dự đoán mùa vụ, nhưng Tết Trung thu vẫn là dịp để mọi người gửi gắm những hy vọng về một năm mới an lành, hạnh phúc. Đặc biệt, đây là mùa của tình yêu đôi lứa, khi những lời hứa hẹn về một tương lai tươi sáng được trao gửi, như những bông hoa chờ ngày nở rộ vào mùa xuân.
Và rồi, khi đêm Trung thu về, các gia đình lại quây quần bên nhau, thưởng thức những chiếc bánh trung thu thơm ngon, ngắm nhìn vầng trăng sáng và cùng nhau chơi những trò chơi dân gian truyền thống. Tiếng cười trẻ thơ vang vọng khắp nơi, cùng với những chiếc đèn ông sao, đèn con cá lung linh, tạo nên một không khí ấm áp, đoàn kết.