VI
EN
Huế những ngày u ám luôn gợi cảm giác hoài niệm. Bước đến phố cổ Bao Vinh càng khiến cảm giác ấy rõ rệt hơn. Bên dòng sông Hương, khu phố tồn tại hơn ba thế kỷ hiện lên như một lát cắt tĩnh lặng của một thương cảng xưa từng sầm uất nhất Đàng Trong.
Với Hoàng Lập, một người con xứ Huế, bước vào Bao Vinh giống như lùi vào một chương lịch sử cũ, nơi mỗi nếp nhà, từng bức tường loang màu kể lại câu chuyện thời gian.
Dáng xưa của một thương cảng trăm năm
Bao Vinh từng là cửa ngõ giao thương sôi động bậc nhất Đàng Trong, nằm trong mạng lưới cảng Thanh Hà phồn thịnh vào thế kỷ XVII - XIX. Nằm tại điểm đổ “một khúc rẽ” của dòng sông Hương, nơi đây từng là một “trung tâm thương mại” sầm uất - nơi giao thương của các thương nhân Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và châu Âu để trao đổi các loại hàng hóa như ngà voi, yến, lụa, sứ…
Nằm bên dòng sông Hương, Bao Vinh từng là một thương cảng sầm uất trong mạng lưới giao thương đường thuỷ
Dấu ấn người Hoa Minh Hương với các hội quán Phúc Kiến, Triều Châu, Hải Nam từng tồn tại trong khu vực đã tạo nên một “phố Tàu nhỏ” giữa Huế, nơi giao thoa nhiều lớp văn hoá và nghề nghiệp.
Nhưng rồi, theo biến động thời cuộc và thiên tai, Bao Vinh dần trở nên im ắng. Nhiều công trình xuống cấp, chỉ còn khoảng hai chục ngôi nhà cổ và vài nhà lục giác cần bảo tồn, trở thành những chứng tích quan trọng của một thời phồn thịnh.
Đến nay, dẫu đã qua thời kỳ huy hoàng, khu phố cổ nhỏ ấy vẫn giữ cho mình vẻ trầm mặc của một thương cảng đã ngủ yên trong lớp trầm tích thời gian.
Khu phố trầm mặc của hiện tại
Trong buổi chiều lất phất mưa khi Lập đến vào ngày 22/11, bầu trời âm u, lạnh vừa đủ để mọi chuyển động trở nên chậm rãi hơn. Vài giọt mưa rơi xuống mái ngói âm dương khiến con phố nhuốm một sắc trầm tĩnh, đủ để lữ khách cảm nhận sự tĩnh lặng của Huế cuối năm.
Bao Vinh đẹp theo kiểu của những nơi không cần cố gắng để trở nên khác biệt. Suốt hàng trăm năm, khu phố vẫn giữ được sự đan xen giữa kiến trúc Việt và Pháp. Sát bên dòng sông là những căn nhà vàng cổ điển mang dấu ấn lối xây Pháp đầu thế kỷ, kiên cố và đầy tính trang trí. Cách đó chỉ vài bước chân, những ngôi nhà rường trụ gỗ, tường vôi, mái liệt xếp lớp - nơi lưu giữ tinh thần Huế cổ và nét văn hoá truyền thống của người Việt xưa.
Những ngôi nhà Việt - Pháp đan xen khiến khu phố thêm phần cổ kính và giàu chiều sâu văn hoá
Đình làng Bao Vinh (Di tích cấp tỉnh từ 2021) hay chùa Thiên Giang Tự hơn 200 năm tuổi đều hiện ra rất tự nhiên giữa đời sống. Không hào nhoáng, không tách biệt, chúng lặng lẽ đứng đó như một phần mạch văn hoá làng xưa chưa bao giờ đứt quãng.
Bao Vinh cũng từng nổi danh với nghề rèn - một nghề truyền thống được truyền qua nhiều thế hệ trong gia đình. Dù số hộ làm nghề nay không còn nhiều, nghề rèn Bao Vinh vẫn được Thừa Thiên Huế công nhận là nghề truyền thống, trở thành một phần căn cước quan trọng của khu phố.
Trong mắt Lập, Bao Vinh mang thứ vẻ đẹp của thời gian chảy chậm - nơi những vệt tường loang, cánh cửa gỗ mòn, hàng hiên thấp và mái ngói trầm màu không chỉ là kiến trúc, mà là ký ức. Đó là cảm giác mà anh nói rằng chỉ cần nhìn vào sắc vàng úa, nâu gỗ, đỏ gạch và xám bạc màu là biết ngay mình đang đứng ở Bao Vinh chứ không phải bất kỳ nơi nào khác.
Nhịp sống chậm rãi mang hơi thở “đời”
“Ở Bao Vinh, mình có cảm giác rất dễ chịu, cứ muốn dừng lại lâu hơn một chút”, Lập nói. Có lẽ chính nhịp sống chậm ấy khiến anh có cơ hội quan sát kỹ hơn những đổi thay đang len vào khu phố. Giữa những căn nhà rường trầm, bức tường bạc màu, những ngôi nhà kiểu Pháp vàng tươi như điểm lên một lớp thời gian mới. Những cánh cửa gỗ mòn đi theo năm tháng lại mở ra khoảng sân nhỏ nơi người dân ngồi trò chuyện trước hiên, dưới những lớp mái ngói xếp chồng lên nhau.
Giữa khu phố cổ cũ xưa, sự xuất hiện của một vài công trình mới mang đến hơi thở thời đại cho nơi này
Dẫu mang nhiều nét tương đồng với Hội An hay phố cổ Hà Nội ở sự cũ xưa và bầu không khí hoài niệm, Bao Vinh vẫn khác biệt theo cách rất riêng. Hội An rực rỡ và náo nhiệt với du khách, Hà Nội giàu những lớp văn hoá đô thị, còn Bao Vinh thì chậm rãi hơn, nhỏ bé hơn và gần như không chịu tác động mạnh của thương mại hóa.
Nếp sinh hoạt ở đây vẫn giản dị như xưa: người dân buôn bán ngoài hiên, đi lại quanh khu chợ, trò chuyện bên bến nước. Chính sự “đời” ấy, theo Lập, tạo nên sức hút của Bao Vinh - một phố cổ được gìn giữ không phải để trình diễn, mà để sống đúng với nhịp vốn có của mình.
Nhịp sống của người dân ở Bao Vinh vốn chậm rãi và chưa chịu tác động mạnh của du lịch thương mại hoá
Chợ Bao Vinh - nơi thời gian giao nhau
Địa điểm khiến Lập nhớ nhất trong buổi chụp ngày 22/11 là chợ Bao Vinh. Những sạp hàng nhỏ nép vào tường cổ, ánh mắt người bán - người mua trao nhau sự niềm nở quen thuộc, tiếng gọi nhau râm ran… hòa vào nền kiến trúc cũ kỹ của những căn nhà rường tạo ra một nhịp sống rất thật.
Lập đứng khá lâu ở lối vào chợ chỉ để quan sát cách sinh hoạt đời thường len qua từng lớp thời gian. Cảnh chợ như cho thấy rõ nhất sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, như thể thời gian ở đây không trôi nhanh mà chỉ khẽ rung theo nhịp nước bến sông.
Chợ Bao Vinh là nơi hiếm hoi còn nhộn nhịp ở Bao Vinh, mang dáng dấp của một thương cảng từng sầm uất
Khi chiều buông xuống, sắc xám của bầu trời phủ đều lên khu phố, Bao Vinh lại trở nên sâu lắng hơn. Những ô cửa nhỏ ánh lên vẻ trầm tư quen thuộc của Huế cuối năm. Lập cảm giác như đang đứng giữa hai dòng thời gian: một Bao Vinh nguyên sơ của quá khứ và một Bao Vinh đang âm thầm đổi thay từng ngày.
Bao Vinh hôm nay có thể không còn nguyên vẹn như ba thế kỷ trước, nhưng lớp giá trị lịch sử - văn hoá vẫn hiện rõ trong từng đường nét. Dù thời gian làm phai màu nhiều ngôi nhà và lũ lụt qua từng mùa khiến phố cổ xuống cấp, vẻ đẹp của nơi này vẫn bền bỉ theo thời gian.
