Mì bẩn hay còn gọi là mie lethek có màu hơi xỉn do được làm thủ công bằng cách sử dụng sức bò để nghiền và trộn bột sắn. Màu sắc này là đặc điểm riêng biệt của mie lethek và góp phần tạo nên hương vị đặc trưng của món ăn. Bởi nhựa của củ sắn, một trong các nguyên liệu còn bám lên sợi mì tạo nên màu nâu thay vì trắng hoặc vàng như các loại mì bình thường.
Màu nâu của mie lethek là kết quả của quy trình sản xuất thủ công và nguyên liệu tự nhiên. Màu sắc này góp phần tạo nên hương vị và đặc điểm riêng biệt cho món ăn, đồng thời thể hiện giá trị truyền thống trong văn hóa ẩm thực Yogyakarta. Tuy nhiên, màu nâu cũng có thể gây hiểu lầm và ảnh hưởng đến thẩm mỹ đối với một số người.
Món mì bẩn vô cùng được yêu thích ở Indonesia
Hình ảnh những chú bò được sử dụng để nghiền nát sắn khô trong sản xuất mie lethek là một nét độc đáo và đặc trưng của món ăn này. Phương pháp sản xuất truyền thống đã được sử dụng từ hàng nghìn năm nay và góp phần tạo nên hương vị đặc biệt cho mie lethek. Sắn được gọt vỏ, cắt nhỏ và phơi khô trước khi sử dụng. Trên vai con bò là chiếc xà gỗ nối với khối bê tông khoảng một tấn đang chầm chậm quay theo từng bước chân. Khi con bò đi theo vòng tròn, khối bê tông sẽ nghiền nát sắn khô thành bột mịn.
Ngày nay, một số cơ sở sản xuất mie lethek đã áp dụng máy móc hiện đại để thay thế cho phương pháp sử dụng bò nghiền sắn. Tuy nhiên, nhiều người dân địa phương vẫn tin rằng sử dụng bò để nghiền sắn sẽ tạo ra mie lethek ngon hơn và mang hương vị truyền thống.
Người dân vẫn giữ cách làm mì truyền thống với sự giúp đỡ của động vật
Tuy mang cái tên "mì bẩn", mie lethek lại được người dân Indonesia ưa chuộng bởi hương vị thơm ngon và giá trị dinh dưỡng cao. Sợi mì dai dai, bùi bùi kết hợp với nước dùng đậm đà tạo nên sức hấp dẫn khó cưỡng.
Nguyên liệu chính bao gồm bột năng, bột sắn và nước. Bột sau khi trộn đều được ép vào khuôn hình vuông sau đó mang đi hấp. Đây cũng là công đoạn khó nhất trong quá trình làm mì. Đến nay xưởng vẫn dùng loại lò hấp đốt nóng bằng củi. Sau khi hấp xong tiếp tục là công đoạn trộn, nghiền bột trong cối quay bằng sức bò kéo cho đến khi chúng thành một khối mịn và sẵn sàng để ép thành sợi.
Các sợi mì hình thành được mang hấp lần 2 và để nguội qua đêm. Sáng hôm sau, người ta rửa mì qua nước để loại bỏ phần nào nhựa thừa và mang phơi dưới ánh nắng liên tục từ 6 giờ sáng đến 2 chiều. Khi mì khô hoàn toàn cũng là lúc chúng được đóng gói để giao đến khắp nơi. Sợi “mì bẩn” được đánh giá là có độ dai và hương vị đậm đà, chế biến các mì khô hoặc mì nước, mì trộn cơm đều ngon.
Mặc dù được biết đến với cái tên không mĩ miều nhưng đây vẫn là món mì mang đến trải nghiệm ẩm thực hết sức hấp dẫn
Mie lethek, món mì truyền thống độc đáo của Yogyakarta, đã trải qua thăng trầm lịch sử và chứng minh sức sống mãnh liệt trước những biến đổi của thời gian.
Dù có lịch sử lâu đời nhưng "mie lethek" gần như biến mất khỏi nền ẩm thực Yogyakarta khi mỳ ăn liền trở nên phổ biến từ những năm 1970. Vào thời gian này, sự bùng nổ của mì ăn liền giá rẻ đã tạo nên thách thức lớn cho mie lethek. Quy trình sản xuất thủ công và giá thành cao hơn khiến mie lethek dần lu mờ trước sự tiện lợi và giá cả phải chăng của mì ăn liền. Nhiều cơ sở sản xuất mie lethek buộc phải đóng cửa, khiến cho món ăn này có nguy cơ biến mất khỏi nền ẩm thực Yogyakarta.
Tuy nhiên, mie lethek đã chứng minh sức hút trường tồn và có màn "hồi sinh" ngoạn mục vào đầu những năm 2000. Cùng với sự phát triển của ngành du lịch, du khách quốc tế ngày càng quan tâm đến việc khám phá văn hóa và ẩm thực địa phương. Mie lethek, với hương vị độc đáo và giá trị văn hóa cao, thu hút sự chú ý của du khách và góp phần thúc đẩy sự phổ biến của món ăn này.
Chẳng lâu sau, mie lethek đã trở thành món ăn chủ yếu trong những bữa ăn của các gia đình ở Bantul. Những người bán hàng ven đường đã bắt đầu bán chúng. Nhận thức được giá trị văn hóa và tiềm năng kinh tế của mie lethek, người dân và chính quyền địa phương đã chung tay nỗ lực bảo tồn và phát triển món ăn này.
Việc giữ gìn phương pháp sản xuất mie lethek truyền thống dù "khá tốn công sức" nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn hương vị và giá trị văn hóa của món ăn này. Đó là lý do tại sao người dân ở đây cố gắng giữ mọi thứ như hiện tại, giữ nguyên cách làm thủ công truyền thống.
Sự "hồi sinh" của loại mì này là minh chứng cho văn hoá truyền thống đang dần lấy lại vị thế của Indonesia
Người dân Yogyakarta ý thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản văn hóa ẩm thực địa phương. Do đó, họ nỗ lực giữ gìn phương pháp sản xuất mie lethek truyền thống, họ tìm kiếm những giải pháp để nâng cao hiệu quả và năng suất sản xuất sao cho đảm bảo chất lượng và hương vị đặc trưng của món ăn.Sự kết hợp hài hòa giữa việc bảo tồn giá trị truyền thống và áp dụng những tiến bộ kỹ thuật là chìa khóa để đảm bảo sự phát triển bền vững của mie lethek trong tương lai.
Sự "hồi sinh" của mie lethek là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của nền ẩm thực truyền thống Indonesia. Món ăn này không chỉ là một món ăn ngon mà còn là biểu tượng văn hóa của người dân Yogyakarta, góp phần gìn giữ bản sắc và truyền thống của địa phương.
Du khách đến Yogyakarta có thể dễ dàng tìm thấy mie lethek trong các nhà hàng, quán ăn địa phương và thậm chí là trong các siêu thị. Mie lethek là một món ăn độc đáo và hấp dẫn, là niềm tự hào của người dân Yogyakarta. Nếu có dịp đến Yogyakarta, bạn hãy nhớ thưởng thức món mì này để cảm nhận hương vị đặc trưng và hiểu thêm về văn hóa ẩm thực địa phương.
